Η παγκοσμιοποίηση μεγάλωσε κατ’ αρχήν τις αγορές και τον κόσμο. Η τεχνολογία απ’ την άλλη τον ξανακατέστησε μικρό. Η παγκοσμιοποίηση των προβλημάτων και των απειλών απαιτεί διεθνείς λύσεις και οι διεθνείς λύσεις προαπαιτούν πολυεπίπεδες διεθνείς συνεργασίες. Ο πολύπλευρος χαρακτήρας της διαδικασίας της εξωτερικής πολιτικής, η ταχεία συσσώρευση και επεξεργασία πληροφοριών, η αυξημένη εθνική συνείδηση των κρατών, η εκτεταμένη αλληλεπίδραση με μη κρατικούς φορείς του διεθνούς δικαίου απαιτούν χρήση κάθε πρόσφορου διπλωματικού μέσου. Η κοινοβουλευτική διπλωματία είναι μια εναλλακτική διπλωματία και πρέπει να καθίσταται πολύτιμο εργαλείο για την προστασία των εθνικών μας συμφερόντων. Γι’ αυτό έχει νόημα να είναι σύγχρονα οργανωμένη και ξεκάθαρα προσανατολισμένη, όχι μόνο όσον αφορά τα βασικά ανοιχτά εθνικά μας ζητήματα αλλά και την θέση μας ως προς τα παγκόσμια θέματα, πάνω στα οποία οφείλουμε να έχουμε μορφοποιημένες απόψεις και στέρεες συμμαχίες.
Η κοινοβουλευτική διπλωματία είναι μια ανεκμετάλλευτη πηγή διπλωματικού κεφαλαίου στη χώρα μας. Οι έλληνες βουλευτές συμμετέχουν σε 9 κοινοβουλευτικές συνελεύσεις – δηλαδή συνελεύσεις από βουλευτές από πολλές χώρες που συνεδριάζουν για μια συγκεκριμένη ατζέντα – κι αρκετές «ομάδες φιλίας» με άλλα κοινοβούλια. Πολύ συχνά αντιμετωπίζονται αυτές οι κοινοβουλευτικές συνελεύσεις ως κοινοβουλευτικός τουρισμός. Οι παλιότεροι κοινοβουλευτικοί έχουν σίγουρα να μας διηγηθούν ιστορίες για την μάχη που δίνουν πολλοί βουλευτές να ενταχθούν στην τάδε ομάδα φιλίας μιας χώρας απλά και μόνο για να ταξιδέψουν με έξοδα της βουλής στη χώρα αυτή.
Όμως οι ομάδες φιλίας και οι κοινοβουλευτικές συνελεύσεις επιτελούν σπουδαίο έργο. Θέλω να ξεχωρίσω δύο από τις εννιά: Την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (Ο.Α.Σ.Ε.) και την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Ν.Α.Τ.Ο. Σε αυτές συμμετέχουν βουλευτές από πολλές χώρες (π.χ. από τα μέλη του ΝΑΤΟ), από διαφορετικά κόμματα. Συμμετέχουν άνθρωποι που είχαν ή θα έχουν, ενδεχομένως, στο μέλλον ένα σημαντικό ρόλο στη διεθνή σκηνή. Ο Μπάιντεν ήταν μέλος στην κοινοβουλευτική συνέλευση του ΝΑΤΟ, πολύ πριν γίνει αντιπρόεδρος και πρόεδρος. Σε εκείνη τη σύνθεση συμμετείχαν και Έλληνες βουλευτές, οπότε μπορείτε να αντιληφθείτε τις δυνατότητες δικτύωσης που υπάρχουν και που μπορούν να εξυπηρετήσουν τα εθνικά συμφέροντα.
Το ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει στις κοινοβουλευτικές επιτροπές μια ιδεολογική πολυμορφία. Οι βουλευτές που συμμετέχουν δεν εκπροσωπούν την κυβέρνηση της χώρας τους κι αυτό κάνει τις συζητήσεις πολύ πιο πλούσιες και πιο ειλικρινείς. Οι αντίστοιχες κυβερνητικές συνελεύσεις π.χ. του ΝΑΤΟ ή του Οργανισμού για της Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) λαμβάνουν αποφάσεις μόνο όταν υπάρχει ομοφωνία. Ακόμα κι αν είναι να αποφασίσουν ότι «σήμερα έχει λιακάδα» θα πρέπει να συμφωνήσουν κι οι 57 χώρες ότι σήμερα έχει λιακάδα. Αν ένας διαφωνήσει, τέλος: δεν έχει λιακάδα σήμερα! Όμως οι κοινοβουλευτικές συνελεύσεις αποφασίζουν κατά πλειοψηφία. Έτσι, π.χ. όταν η Ρωσία κατέλαβε παράνομα την Κριμαία το 2014, επειδή η Ρωσία είναι ένα συμμετέχον κράτος στην κυβερνητική διάσκεψη του ΟΑΣΕ, αυτό εμπόδισε τον οργανισμό αυτό από το να προβεί σε οποιαδήποτε καταδίκη αυτής της πράξης, η οποία πραγματικά ανέτρεψε την ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας. Αλλά η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΟΑΣΕ, ψηφίζοντας με πλειοψηφία, μπόρεσε και καταδίκασε την εισβολή και την κατάφωρη παραβίαση των διεθνών κανόνων από τη Ρωσία.
Στο πλαίσιο της κοινοβουλευτικής διπλωματίας μπορεί να γίνουν πολλά και να βρεθούν κανάλια επικοινωνίας για να αρχίσει μια προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων. Είναι ένα πεδίο συζήτησης λίγο πιο πίσω από το κέντρο όπου λαμβάνονται οι τελικές αποφάσεις. Κι αυτό δίνει στην κοινοβουλευτική διπλωματία φοβερές δυνατότητες ευελιξίας και ειλικρίνειας. Μπορεί να διαμορφώσει πολιτική βούληση χωρίς την επιβολή: Από το name and shame που κατά καιρούς χρησιμοποιείται, ως τις «επιθέσεις φιλίας» και καμπάνιες στοχευμένες σε εκείνους τους βουλευτές άλλων χωρών που ξέρουμε ότι είναι σε θέση να επηρεάσουν θετικά συγκεκριμένα συμφέροντα της πατρίδας μας.
Πέρα από ένα πεδίο δικτύωσης, η κοινοβουλευτική διπλωματία επιτελεί κι ένα σωρό ακόμα σημαντικά έργα. Ομάδες βουλευτών από πολλές χώρες είναι αυτές που επιτηρούν την ορθή διενέργεια εκλογών σε χώρες που υπάρχει ανάγκη για κάτι τέτοιο. Συμβάλλουν, όμως, στην ανταλλαγή πληροφοριών, στην ανάπτυξη σχέσεων, στη διαμόρφωση θέσεων και στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών. Η κοινοβουλευτική διπλωματία μπορεί να συμβάλει συμπληρωματικά ή και καθοριστικά στην προώθηση των εθνικών συμφερόντων, όταν ασκείται συντονισμένα, με συνέχεια και συνέπεια, διότι τότε οι Βουλευτές ενισχύουν την επιρροή τους στις τελικές αποφάσεις όχι μόνο διαπροσωπικά αλλά και μέσα από τις πολιτικές ομάδες, στις οποίες ανήκουν.
Σημαντική, αλλά λιγότερο αναδεδειγμένη λειτουργία της κοινοβουλευτικής διπλωματίας είναι η δημιουργία συναισθηματικών κοινοτήτων – με την έννοια της εκδήλωσης ενός κοινού συναισθήματος. Είναι χαρακτηριστικές οι συνεδριάσεις των επιτροπών κοινοβουλευτικής διπλωματίας που συζητούν για την υιοθέτηση ψηφισμάτων που καταδικάζουν μια γενοκτονία – πχ τη γενοκτονία των Αρμενίων. Σε αυτές τις συνεδριάσεις οικοδομείται μια συναισθηματική κοινότητα, γίνεται αποδεκτή η έκφραση συναισθήματος στον πιο σκληρό χώρο – αυτόν της πολιτικής. Η διακοινοβουλευτικές συνελεύσεις και οι ομάδες φιλίας είναι ένα εξαιρετικό βήμα στο οποίο τα συναισθήματα αποκτούν έναν συλλογικό και πολιτικό χαρακτήρα. Καλές προφανώς κι απαραίτητες οι συμφωνίες και οι διεθνείς συμβάσεις, αλλά εκείνο που κρατάει τις συρράξεις μακριά κι ενώνει τους λαούς, είναι η ύπαρξη συναισθηματικού δεσμού μεταξύ των πολιτών των χωρών. Κι η κοινοβουλευτική διπλωματία μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση.
Χρειάζεται όμως προσοχή. Να μην επιτρέψουμε στην κοινοβουλευτική διπλωματία να γίνει όχημα για την ανάδειξη συμφερόντων, για την απονομή ισχύος και εξουσίας σε πολιτικές που στρέφονται κατά της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεγάλο μέρος της διεθνούς βιβλιογραφίας των τελευταίων χρόνων για την κοινοβουλευτική διπλωματία τα τελευταία χρόνια είναι στα Ρώσικα: Προφανώς είναι ένα πεδίο που όχι μόνο οι Ρώσοι ακαδημαϊκοί αλλά και η εξουσία του Πούτιν, είδε ως πρόσφορο χώρο άσκησης επιρροής. Πρέπει λοιπόν να υπάρχουν οι θεσμικές δικλείδες ασφαλείας ώστε να μην γίνεται η κοινοβουλευτική διπλωματία όργανο που εξυπηρετεί αλλότριους σκοπούς.
Καλό παράδειγμα χρήσης της κοινοβουλευτικής διπλωματίας αποτέλεσε η σύνδεση της βουλής με τον απόδημο ελληνισμό που ξεκίνησε όταν ήταν υπουργός εξωτερικών ο Γιώργος Παπανδρέου. Η δημιουργία σταθερού δικτύου επικοινωνίας με τα επτά εκατομμύρια απόδημων Ελλήνων που ζουν σε 140 χώρες της αλλοδαπής αποτελεί έκτοτε μια από τις προτεραιότητες του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Η Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Απόδημου Ελληνισμού, με διακομματική συγκρότηση, αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα με σκοπό την ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ του Ελληνικού Κοινοβουλίου και των Ομογενειακών Οργανώσεων του Ελληνισμού της Διασποράς, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών, το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού και την Παγκόσμια Διακοινοβουλευτική Ένωση Ελληνισμού.
Θέλω να κάνω και μια αναφορά στις 72 Ομάδες Φιλίας της Βουλής, στις οποίες συμμετέχουν βουλευτές από όλες τις πτέρυγες, καλύπτουν τις διμερείς κοινοβουλευτικές σχέσεις με Κοινοβούλια της Ευρώπης, της αμερικανικής ηπείρου, της Ασίας, της Αφρικής και της Ωκεανίας. Στο έργο τους οι Ομάδες Φιλίας υποστηρίζονται από το Υπουργείο Εξωτερικών που φροντίζει για την πλήρη ενημέρωση των βουλευτών. Και σε αυτό το σημείο θέλω να τονίσω και την σημασία της διοικητικής υποστήριξης της κοινοβουλευτικής διπλωματίας. Οι βουλευτές που συμμετέχουν σε αυτήν δεν μπορεί να πηγαίνουν απροετοίμαστοι, ούτε να βασίζονται μόνο στην καλή πρόθεση και κατάρτιση των συνεργατών τους. Ο ρόλος του υπουργείου εξωτερικών και η διασύνδεσή του με τις υπηρεσίες της βουλής είναι σημαντικός. Ο διπλωματικός σύμβουλος του ΥΠΕΞ που είναι ο σύνδεσμος μεταξύ βουλής Βουλής και ΥΠΕΞ καθώς και η γενικής διεύθυνση διεθνών σχέσεων του Προέδρου της Βουλής, επιτελούν ένα σημαντικό έργο. Αυτοί για παράδειγμα οργάνωσαν – όχι με απόλυτη επιτυχία όπως φάνηκε – την ομιλία Ζελένσκι στην ελληνική βουλή. Οι σκιές στην συγκεκριμένη ομιλία ενός ηγέτη που αγωνίζεται για την ελευθερία της χώρας του, έπεσαν ακριβώς γιατί η τότε ηγεσίας της βουλής, είδε την ομιλία Ζελένσκι ως μια ευκαιρία κυβερνητικής προβολής κι όχι ως μια δυνατότητα οικοδόμησης σχέσεων αλληλεγγύης μεταξύ των λαών.
Καλό είναι να θυμόμαστε λοιπόν, ότι η κοινοβουλευτική διπλωματία δεν είναι εθιμοτυπία ούτε δημόσιες σχέσεις. Είναι πολύτιμο εργαλείο στην υπηρεσία της πατρίδας και της αλληλεγγύης των λαών.