Στο Φόρουμ Εξωτερικής Πολιτικής του Δημοκρατικού Κόμματος της Κύπρου
Μεταναστευτική κρίση – Οι κοινωνικές προεκτάσεις που επιφέρουν τα κύματα προσφύγων από τη Μέση Ανατολή. Είναι επαρκείς οι Ευρωπαϊκές πολιτικές σε σχέση με το Μεταναστευτικό;
Το ερώτημα που θέτει ο τίτλος αυτής της θεματικής ενότητας δεν έχει μόνο μια απάντηση. Κι αν δεχτούμε πως υπάρχει αυτή η μοναδική απάντηση, τίποτα δεν διασφαλίζει πως αυτή η απάντηση θα ισχύει και αύριο, τον επόμενο μήνα ή χρόνο.
Η ευρωπαϊκή πολιτική έχει ένα βασικό πρόβλημα. Δεν είναι και τόσο ευρωπαϊκή. Συνήθως τουλάχιστον, δεν είναι.
Από τις διάφορες εκδοχές του Κανονισμού Δουβλίνο μέχρι το πρόσφατο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο το συμπέρασμα είναι πως δεν υπάρχει δικαιοσύνη για τα κράτη που βρίσκονται στα σύνορα. Ακόμη χειρότερα, κάποιες φορές υπάρχει στοχοποίηση τους.
Η φύλαξη των συνόρων από στρατιωτικές απειλές είναι ένα πολύ διαφορετικό ζήτημα από αυτό της φύλαξης των συνόρων που έχει στόχο την αποτροπή και τον έλεγχο των μικτών μεταναστευτικών ροών. Είναι άλλα τα όρια στη δεύτερη περίπτωση και αυτό είναι μια κατάκτηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού του ενωσιακού κεκτημένου.
Η Ελλάδα και η Κύπρος πάντα βρίσκονται κοντά στα πολιτικά ζητήματα που απασχολούν αλλά δεν αντιμετωπίζουν τα ίδια ακριβώς ζητήματα. Η συμμαχία των χωρών του Νότου αντιμετωπίζει το βασικό ζήτημα, το γεγονός πως σε όλες τις περιπτώσεις μιλάμε για πύλες εισόδου, αλλά δεν μπορεί να δώσει κοινές λεπτομερείς απαντήσεις αλλά μόνο κοινές βασικές αρχές.
Η μεγάλη διαφορά της Κύπρου είναι η ζώνη Schengen. Όσες και όσοι φτάνουν στην Κύπρο εγκλωβίζονται όχι μόνο λόγω της γεωγραφίας. Ή ακόμη μεγαλύτερη διαφορά όμως, αυτή που καθιστά τις άλλες διάφορες τεχνικές λεπτομέρειες είναι η κατοχή.
Η δεύτερη διαφορά είναι ο λόγος που η Ελλάδα αλλά και όλα τα κράτη μέλη έχουν μεγαλύτερη ευθύνη για μεγαλύτερη αλληλεγγύη στην Κύπρο.
Απέχουμε δυστυχώς από μια Ευρωπαϊκή Ένωση που το πρόβλημα ενός κράτους μέλους είναι πρόβλημα για όλα τα κράτη μέλη. Ειδικά στη μεταναστευτική πολιτική υπάρχουν κράτη μέλη που αρνούνται να βοηθήσουν ώστε να υπάρξει δικαιοσύνη. Που, με διάφορες προφάσεις, αρνούνται να δεχτούν πρόσφυγες στο έδαφος τους.
Κι εδώ ξεκινά η συζήτηση για τις κοινωνικές προεκτάσεις που σίγουρα υπάρχουν όταν πρόσφυγες και μετανάστες φτάνουν στο ευρωπαϊκό έδαφος.
Η Ελλάδα, μετά από την προσφυγική κρίση που γέννησε ο εμφύλιος στη Συρία, αναγκάστηκε να υιοθετήσει μέτρα που την έφεραν ένα δύο βήματα πιο μπροστά από τις χώρες του Νότου σε επίπεδο οργάνωσης διαδικασιών.
Δεν κατάφερε όμως να δώσει απαντήσεις στο ζήτημα των επιστροφών. Κανένα κράτος μέλος δεν έχει καταφέρει να βρει αποτελεσματικές λύσεις για αυτό που συχνά εξαγγέλλεται, τις γρήγορες επιστροφές. Δεν μπορεί η Ευρώπη μόνη της να είναι αποτελεσματική, χρειάζεται συνεργασία των χωρών προέλευσης. Και γι’ αυτό χρειάζεται ρεαλισμός σε σχέση με το πώς διαχειριζόμαστε τους ανθρώπους χωρίς χαρτιά.
Το δεύτερο που δεν κατάφερε να κάνει αποτελεσματικά η Ελλάδα είναι η ένταξη στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία των αναγνωρισμένων προσφύγων. Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα δεν εντάσσονται γιατί φεύγουν ή φεύγουν γιατί δεν εντάσσονται; Σε κάθε περίπτωση, οι πρόσφυγες αυτήν την περίοδο φεύγουν από μια χώρα που υπάρχουν δουλειές και εργοδότες που αναζητούν εργατικό δυναμικό με κάθε πιθανό τρόπο.
Τα τελευταία χρόνια, και αυτό πιθανόν να είναι ένα κοινό σημείο με την Κύπρο τα ποσοστά αναγνώρισης προσφύγων αυξάνουν. Όχι λόγω κάποιας επιεικούς στάσης της κυβέρνησης αλλά γιατί βρισκόμαστε στο δρόμο ξεριζωμένων από τον πόλεμο και τη βία.
Ένα καλό νέο στην περίπτωση της Κύπρου είναι ο φετινός μειωμένος αριθμός παράτυπων εισόδων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια ειδικά από τα κατεχόμενα. Όμως αυτό δεν είναι λόγος εφησυχασμού. Στην περίπτωση της Ελλάδας αυτός ο εφησυχασμός οδηγεί σε δύσκολες καταστάσεις τα δύο τελευταία χρόνια. Απαιτείται προετοιμασία, σταθερές δομές και διαδικασίες που θα απαντούν με όρους δημοκρατικούς και ευρωπαϊκούς από την υποδοχή και το άσυλο μέχρι την ένταξη. Που θα διαχειρίζονται τους ανθρώπους που είναι υπό επιστροφή με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς να τους αφήνουμε στη γκρίζα ζώνη της παρανομίας. Μια γκρίζα ζώνη που αποτελεί κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή και την ασφάλεια και των δύο μερών.
Πρέπει να βρούμε τις καλύτερες πρακτικές από εκεί που έχουν δοκιμαστεί. Είναι διαρκής ο αγώνας και δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις.
Οι ανησυχίες στα θέματα ασφάλειας είναι εύλογες και γι’ αυτό θα πρέπει η αξιοπιστία των συστημάτων καταγραφής, ταυτοποίησης, υποδοχής και ασύλου να δημιουργεί αισθήματα εμπιστοσύνης στην κοινωνία και να απαντά σε καλοπροαίρετους ή κακοπροαίρετους.
Αυτό είναι ένα στοίχημα που αφορά όλη την Ευρώπη ειδικά τώρα που η Ακροδεξιά, με τον προπαγανδιστικό ανορθολογικό της λόγο προσπαθεί να αξιοποιήσει αυτά τα κενά εμπιστοσύνης που δημιουργήθηκαν με τις ασκούμενες ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές. Η καταγραφή, ταυτοποίηση και πρώτη υποδοχή είναι κυρίως η δική μας ευθύνη, η ευθύνη των κρατών των ευρωπαϊκών συνόρων. Μεγάλη ευθύνη που πρέπει να αναγνωρίσουν τα υπόλοιπα κράτη μέλη και να υποστηρίξουν εμπράκτως με αναλογικό επιμερισμό από εκεί και ύστερα.
Κι εδώ έρχεται μια παρατήρηση που έχει σχέση με την αντιπροσφυγική ρητορική που αναπτύσσεται αυτό το διάστημα σε όλη την Ευρώπη. Κανένα κράτος των συνόρων που επιθυμεί αναλογικό επιμερισμό των αιτούντων άσυλο δεν έχει συμφέρον από αυτή την αντιπροσφυγική ρητορική. Είναι παράδοξο να ζητούμε από τους εταίρους μας στην ΕΕ να αναλάβουν την ευθύνη για ανθρώπους που περιγράφουμε ως το απόλυτο κακό. Είναι εξίσου παράδοξο να ψάχνουμε κοινό έδαφος με ευρωπαϊκές πολιτικές παρατάξεις και κυβερνήσεις που διαχρονικά σαμποτάρουν τις δικές μας εκκλήσεις για δικαιοσύνη και ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
Το νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, σχεδιάζεται να εφαρμοστεί από το καλοκαίρι του 2026. Ήδη η συγκυρία στη Μέση Ανατολή και την ευρύτερη περιοχή θέτει με επείγον τρόπο τα ζητήματα που ρυθμίζει το νέο Σύμφωνο χωρίς να περιμένει τις εθνικές διαβουλεύσεις και την γραφειοκρατία της Ένωσης.
Και αυτή, μαζί με το χτίσιμο της δικής μας αξιοπιστίας, είναι η δεύτερη παράλληλη και ταυτόχρονη διάσταση των προσπαθειών που πρέπει να κάνουμε. Να επιβάλουμε το σύστημα αρχών και αξιών που κάποιοι στην Ευρώπη δείχνουν να ξεχνούν. Να ξεχνούν πως η αλληλεγγύη είναι συστατικό στοιχείο της Ένωσης.
Όσον αφορά το ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής είναι αυτονόητο πως στέκεται και σε αυτό το ζήτημα δίπλα στην Κύπρο. Χρέος μας είναι και η πολιτική αλλά και η έμπρακτη υποστήριξη και για την προετοιμασία αλλά και τη διαχείριση μιας κρίσης όποτε κι αν αυτή προκύψει.
